Melayê Cizîrî 1566-1640

Bextiyan aşiretinden olan Melayê Cizîrî, 1566 yılında Cizîra Botan’da (Cizre) doğdu. Asıl adı Şêx Ehmedê kurê Şêx Mihemedê Cizîrî olan şair, ilk derslerini bir alim olan babasından aldı. Ardından Diyarbakır’ın Sitrabas köyünde Mele Taha’ya intisab etti ve ondan desturnâme aldı. Oradan Hasankeyf’e geçerek buradaki medresede fakihlere ders verdi. Dinî eğitim için Arap ülkeleri ve İran’a gittiği belirtilmektedir. Sonra Cizîra Botan’a döndü ve buradaki Medreseya Sor’da hocalık yaptı. Öğrencilerinden birisi de, ünlü Kürt şairi Feqîyê Teyran’dır. Mela ve Nîşanî gibi mahlaslar da kullanan ve 1640 yılında Cizîra Botan’da ölen şairin mezarı, halk tarafından kutsal bir ziyaretgâh olarak kabul edilmektedir. Cizira Botan Mîri’nin saray şairi olan ve Mîr’in kız kardeşiyle evli olan Melayê Cizîrî, halk arasında “Reyis-ul Şuara” olarak anılır. Melayê Cizîrî yalnızca Kürt şiirinin değil, klasik Doğu şiirinin de anlaşılması en güç şairlerinden biridir. Divanıyla ilgili olarak farklı dillerde çok sayıda şerh yazılmıştır

Yapıtları: Dîwan (Şiir, Berlin, 1904; Martin Hartman tarafından hazırlanan kitap Der kurdische Diwan des Schech Ahmed von Geziret ibn Omar, genant Mäla’i Ğizri başlığını taşımaktadır -İstanbul 1922; Muhammed Şefîk el-Arvasî tarafından yayıma hazırlanmıştır –Şam, Hawar dergisinde bölümler halinde yayımlandı; 35-58. sayılar arasında, 1941-1943 -Kamışlı 1958; İki cilt olarak ve Al-aqdu l-cawhari, fi şarhi dîwanî l-şayxil-Jizrî başlığıyla yayım¬lan¬mıştır -Hewlêr 1964; Gîwî Mukrîyanî tarafından yayıma hazırlanmıştır -Bağdat 1978; Sadiq Behadînê Amêdî tara¬fından yayıma hazırlanmıştır –Tahran 1982; Hejar’ın çeviri¬si ve Diwanî ‘Arifî Rabbanî Şêx Ehmedî Cizîrî adıyla yayımlanmıştır, aynı zamanda bir şerhtir de -Stockholm 1987 –İstanbul 1992; Zeynelabidîn Zinar’ın çeviriyazısıyla –Saint Petersburg 1994; Divan Gazêlêy Mulla Axmed Cezîrî adıyla Kerîmî Eyûbî ve R. Nayka tarafından çevrilmiştir), Melayî Cizîrî Dîvanı’nın Şerhi; Abdulmukit Septioğlu’nun hazırladığı şerh; İstanbul, 2004, yine 2004’te Duhok’ta yayımlanan ve Mela Evdilselamê Cizîrî’ye ait şerh ile Şîroveya Dîwana Melayê Cizîrî; Celalettin Yöyler’in hazırladığı şerh; İstanbul, 2006).

Kürtçe'den Çeviren: Selim Temo